Osoba, której sąd nakazał uiszczanie świadczenia pieniężnego na rzecz bliskiej osoby, zobligowana jest do terminowego regulowania swoich zobowiązań. W jaki sposób polskie prawo reguluje obowiązek alimentacyjny, kiedy ponosi się odpowiedzialność za uchylanie się od niego i co grozi za niealimentację, czyli niepłacenie alimentów?
Obowiązek alimentacyjny – podstawa prawna
Konieczność łożenia na utrzymanie (a w stosunku do małoletnich dzieci również wychowanie), zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym obowiązuje krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Najczęściej obowiązkiem alimentacyjnym objęci są rodzice względem dzieci, po orzeczeniu rozwodu bądź separacji. Zdarzają się również sytuacje odwrotne, w których to matka bądź ojciec występują o świadczenie od swojego potomstwa, lub gdy brat albo siostra ubiegają się o pieniądze od pozostałych członków rodzeństwa.
Sytuacje, w których strona, której sąd nakazał terminowe regulowanie należności, nie realizuje postanowienia bądź wyroku, określane są mianem niealimentacji. W praktyce najczęściej dochodzi do niej w relacji rodzic-dziecko. W Polsce w dalszym ciągu powszechne są praktyki uchylania się od płacenia alimentów, np. poprzez ukrywanie dochodów lub pracę „na czarno”.
Odpowiedzialność za niepłacenie alimentów
Dłużnik, który świadomie unika regulowania należności alimentacyjnych, powinien liczyć się z możliwością wszczęcia wobec niego postępowania egzekucyjnego, zarówno w zakresie obecnych, jak i zaległych świadczeń finansowych. Jednocześnie rodzic bądź inny członek rodziny, który zobowiązany jest do przekazywania środków na utrzymanie i wychowanie naraża się na odpowiedzialność karną, która w przypadku niepłacenia alimentów może mieć daleko idące konsekwencje.
Jakie kary grożą za niealimentację?
Świadczenie, o którym mowa w tym artykule, może zostać zasądzone orzeczeniem sądowym, ustalone na mocy umowy, a także ugody zawartej przed sądem lub innym organem. W każdym z powyższych przypadków, w sytuacji, gdy zaległość z tytułu niealimentacji wynosiła będzie równowartość co najmniej trzech okresowych świadczeń lub gdy niepłacenie trwa dłużej niż 3 miesiące, dłużnik podlega karze:
- grzywny,
- ograniczenia wolności,
- pozbawienia wolności.
Jak dotkliwe mogą być poszczególne kary za uchylanie się od alimentów? Szczegółowe wyjaśnienie każdego środka karnego znajduje się poniżej.
Kara grzywny
Dłużnik, który nie wywiązuje się z obowiązku przekazywania świadczeń alimentacyjnych, podlega karze grzywny w wymiarze od 10 do 540 stawek dziennych. Stawka dzienna nie może być wyższa od 2000 zł, a jej minimalna wysokość to 10 zł. Co wpływa na decyzję sądu w zakresie ustalania wysokości kary za niepłacenie alimentów? Przede wszystkim dochody oraz sytuacja osobista dłużnika, jego możliwości zarobkowe, ale także warunki rodzinne i stosunki majątkowe.
Ograniczenie wolności
Kolejnym środkiem karnym, z którym muszą liczyć się osoby, nieregulujące zobowiązań, wynikających z tytułu obligatoryjnego dla nich świadczenia alimentacyjnego, jest kara ograniczenia wolności. Jest ona jednocześnie najczęściej stosowaną spośród wszystkich opisywanych tutaj sankcji. W takim przypadku niealimentacja może być karana na dwa sposoby:
- poprzez nakaz wykonywania kontrolowanych i nieodpłatnych prac na cele społeczne w wymiarze 20-40 godzin miesięcznie,
- poprzez potrącanie 10-25% miesięcznego wynagrodzenia za pracę na wskazany przez sąd cel społeczny.
W uzasadnionych przypadkach sąd może połączyć wykonywanie prac społecznych z potrąceniem wynagrodzenia. Osoba skazana za niepłacenie alimentów na karę ograniczenia wolności ma obowiązek udzielania wyjaśnień w zakresie przebiegu wypełniania kary oraz nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu.
Pozbawienie wolności
Najbardziej dotkliwą karą za uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego jest pozbawienie wolności. Dłużnik, który mimo sądowego nakazu lub umowy nie przyczynia się do zapewnienia odpowiednich warunków życiowych względem osoby uprawnionej do świadczenia, może za niealimentację pójść do więzienia na okres od 1 miesiąca do maksymalnie 2 lat. Odpowiedzialności karnej nie będzie natomiast podlegać osoba, która przed upływem 30 dni od daty przesłuchania jej w charakterze podejrzanego, ureguluje zaległość w całości.
Uchylanie się od alimentów w warunkach recydywy
Warto również wspomnieć o tym, że sprawca raz skazany wyrokiem za niepłacenie na dzieci, współmałżonka bądź inną osobę, wobec której ma on taki obowiązek, może zostać ukarany po raz kolejny. Recydywa w zakresie uchylania się od alimentów wiąże się z surowszym zakresem odpowiedzialności – sąd może wobec takiego dłużnika orzec bezwzględne więzienie bądź wymierzyć karę powyżej górnej, ustawowej granicy.
Powszechna niealimentacja to jedna z tych kwestii, z którymi specjaliści od prawa rodzinnego i opiekuńczego zmagają się najczęściej. Jeśli dłużnik mimo wyroku lub umowy nie łoży na utrzymanie i wychowanie, a jego uchylanie się ma charakter trwały, warto skorzystać z pomocy adwokata, by dowiedzieć się, w jaki sposób można wyegzekwować należne świadczenie.