Stało się – podjęliśmy decyzję o rozstaniu ze współmałżonkiem. Wiele osób w takiej sytuacji zastanawia się, jak zakończyć związek od strony prawnej, uwzględniając ewentualne konsekwencje wybranej drogi. Możliwości są dwie – rozwód albo separacja. Obie mogą stanowić sądowe rozwiązanie sytuacji, w której w małżeństwie doszło do rozkładu pożycia, choć każda z nich wywołuje odmienne skutki formalne. Warto poznać kluczowe podobieństwa i różnice pomiędzy obiema instytucjami, aby upewnić się, które rozwiązanie jest dla nas właściwe.
Czym jest rozwód?
Przepisy prawa rodzinnego umożliwiają zakończenie związku małżeńskiego, w którym nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia. Małżeństwo ustaje w chwili orzeczenia przez sąd rozwodu. Warto dodać, że wspominana zupełność musi dotyczyć ustania więzi duchowej, fizycznej, jak i gospodarczej, przy czym wszystkie powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie. Z kolei trwałość dotyczy okresu czasu, który powinien upłynąć, aby możliwe było obiektywne stwierdzenie ustania wszelkich relacji między małżonkami.
Co oznacza separacja w małżeństwie?
Nieco inaczej sprawa ma się w przypadku drugiej instytucji, która może znaleźć zastosowanie w przypadku wygaśnięcia relacji. Separacja sądowa, czyli orzekana przez sędziego na rozprawie, oznacza stan, w którym pomiędzy osobami trwającymi w związku małżeńskim, nastąpił zupełny rozkład pożycia. Jak widać, ustawodawca nie wspomina tutaj o trwałości, przez co nie może być mowy o formalnym zakończeniu związku. Z różnych powodów małżonkowie mogą zdecydować się na życie osobno, jednak ich małżeństwo nie ustaje.
Rozwód a separacja – najważniejsze różnice
Jak więc widać na podstawie powyższych definicji, mówimy o dwóch różniących się od siebie instytucjach, które, choć mają pewne podobieństwa, wywołują zgoła odmienne skutki prawne. Wiedząc, czym jest rozwód, a czym separacja, znacznie łatwiej podjąć decyzję o tym, w jaki sposób sformalizować wygaśnięcie wspólnych więzi. Należy przy tym pamiętać, że:
- wyłącznie wyrok rozwodowy definitywnie kończy związek małżeński,
- małżonkowie, którzy się nie rozwiedli, mogą powrócić do wspólnego pożycia,
- chcąc sformalizować kolejną relację po zakończeniu sprawy rozwodowej, konieczne jest wstąpienie w nowy związek małżeński,
- osoby, które znajdują się w stanie separacji prawnej, nie mogą wziąć ponownego ślubu,
- nie mają one również możliwości zmiany nazwiska ani powrotu do nazwiska używanego przed ślubem.
Warto zwrócić uwagę również na fakt, iż pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami ustają wszelkie obowiązki. Natomiast w drugim przypadku, jeśli zajdzie taka potrzeba, są oni zobowiązani do udzielenia sobie wzajemnej pomocy.
Przesłanka negatywna – kiedy sąd nie zgadza się na rozwód?
Sytuacja, w której formalne zakończenie związku dwóch małżonków byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego bądź powodowało pogorszenie sytuacji małoletnich dzieci, może stanowić tzw. przesłankę negatywną. W takim przypadku sąd nie orzeknie ani rozwodu, ani nie przychyli się do wniosku separacyjnego. Okoliczności w takiej sytuacji zawsze badane są indywidualnie dla danej sprawy – najczęściej sąd decyduje się na powołanie biegłych lub opiera o opinię wyspecjalizowanej instytucji.
Kiedy sąd orzeka o winie?
Zarówno podczas rozprawy separacyjnej, jak i sądowego procesu rozwodowego, sąd może orzec winę jednego ze współmałżonków. Dzieje się tak w momencie, gdy strony nie przedstawią jednomyślnego wniosku o rozwiązanie małżeństwa bez orzekania o winie. Jej ustalenie ma znaczenie w kontekście przyszłych roszczeń dotyczących np. alimentów na rzecz jednej ze stron. Jedynie małżonek winny rozpadu pożycia może zostać zobligowany do uiszczania alimentów na rzecz drugiego, który na skutek ustania związku znalazł się w niedostatku.
Separacja a władza rodzicielska
Porównując oba instrumenty, które można wykorzystać w momencie ustania relacji między małżonkami, warto zgłębić także kwestię władzy rodzicielskiej. Jej zasady, w tym m.in. to, z kim dziecko zamieszka, formę kontaktów z dziećmi czy współdecydowania o edukacji i wychowaniu rozstrzyga sąd – nie ma znaczenia czy mówimy o rozwodzie, czy o separacji w małżeństwie. Wyjątek stanowi sytuacja, w której strony porozumieją się co do sposobów kontaktowania się z dzieckiem – na zgodny wniosek obu stron sąd nie będzie orzekał w tej kwestii.
Dziedziczenie i wspólność majątkowa
Również kwestie dotyczące praw spadkowych oraz majątkowych wyglądają bardzo podobnie w obu przypadkach. Zarówno w sytuacji, gdy małżonkowie się rozwodzą, jak i w momencie, gdy orzeczona zostanie separacja prawna, ustają zarówno wspólność majątkowa, jak i prawo do wzajemnego dziedziczenia. Dotychczas zgromadzony majątek może zostać rozdzielony, natomiast jego kolejne składniki, nabywane po ustaniu pożycia, stanowią osobne uposażenie byłych współmałżonków. Sądowemu podziałowi może również ulec wspólna nieruchomość, np. dom bądź mieszkanie, jednak jest to możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy obie strony wyrażą taką wolę. W szczególnych przypadkach sąd może orzec o eksmisji jednego z małżonków.
Co, gdy jedno z małżonków żąda rozwodu?
Bardzo często zdarza się, że obie strony zgodnie strony chcą zakończyć związek, jednak nie mogą porozumieć się co do formy prawnej. Często jeden ze współmałżonków deklaruje, że interesuje go wyłącznie rozwód, z kolei drugiego satysfakcjonuje dalsze pozostawanie w małżeństwie. W takiej sytuacji sąd zgodnie z obowiązującym prawem uwzględnia żądanie idące dalej – w tym przypadku zajmie się więc orzekaniem w sprawie rozwodowej.
Przed jakim sądem toczyć się będzie postępowanie?
W obu omawianych kwestiach organem właściwym do prowadzenia sprawy jest sąd okręgowy. Do wszczęcia postępowania niezbędne jest złożenie wniosku, potocznie zwanego pozwem. Sprawy niemal zawsze rozstrzygane są w trybie procesowym. Wyjątkiem, gdy postępowanie nie musi mieć toczyć się w formie rozprawy sądowej, jest sytuacja, w której małżonkowie nie posiadają małoletnich dzieci i składają zgodny wniosek separacyjny. W takim przypadku nie wydaje się wyroku a jedynie postanowienie, a cała procedura może zakończyć się szybko i sprawnie.
Rozwiązanie związku małżeńskiego – warto skorzystać z pomocy prawnej
Postępowania z zakresu prawa rodzinnego, w szczególności sprawy rozwodowe oraz powodujące czasowe ustanie pożycia, często angażują nie tylko współmałżonków, ale także ich najbliższych, w tym małoletnie dzieci. Jednocześnie są to procesy o silnym nacechowaniu emocjonalnym, znacznie utrudniającym skupienie się na skutecznej ochronie swoich interesów. W takich przypadkach pomoc prawna, zapewniona przez doświadczonego adwokata, specjalizującego się w sprawach rodzinnych, może stać się bezcennym wsparciem.
Specjalista od prawa potrafi obiektywnie ocenić sytuację, skupiając się na wypracowaniu optymalnej strategii procesowej. Opanowanie oraz doświadczenie prawnika w połączeniu z jego wiedzą teoretyczną i praktyczną często okazują się kluczowymi czynnikami, które na sali sądowej pozwalają udowodnić swoje racje i uzyskać satysfakcjonujące rozstrzygnięcie w postępowaniu.