Przejdź do

Pozbawienie praw rodzicielskich – co to jest?

Admin 16 mar 2023

Rodzice mają wobec dzieci nie tylko obowiązki, ale i prawa. Decydują m.in. o wyborze szkoły dla swojej pociechy, sposobie leczenia schorzeń czy miejscu spędzania wakacji. Jednak w niektórych sytuacjach przywilej ten może zostać ograniczony lub odebrany poprzez pozbawienie praw rodzicielskich. To zawsze sprawy trudne i obciążone dużym ładunkiem emocjonalnym. Na czym polega takie rozwiązanie? Kiedy można się na nie zdecydować? Kto kieruje wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej? Jakie ma to konsekwencje? Odpowiadamy na najważniejsze pytania.

Na czym polega pozbawienie władzy rodzicielskiej?

Warto podkreślić, że w Polsce władza rodzicielska przysługuje rodzicom od chwili narodzin dziecka aż do momentu, w którym uzyskuje ono pełnoletność. Nie należy mylić tego z obowiązkiem utrzymania dziecka, który trwa zwykle do chwili ukończenia edukacji.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej to wynik postępowania sądowego, polegającego na odebraniu rodzicowi możliwości decydowania o ważnych sprawach, dotyczących dziecka, takich jak jego wychowanie, edukacja czy zdrowie. Decyzja ta jest podejmowana w celu ochrony dobra osoby małoletniej. Zwykle dotyczy jednej z trzech sytuacji, gdy rodzice:

  • nie są w stanie zapewnić dziecku odpowiedniej opieki i wykonywać władzy rodzicielskiej,
  • nadużywają swojej władzy rodzicielskiej,
  • w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka.

Kwestie pozbawienia praw rodzicielskich regulują przepisy art. 111 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.). Trzeba podkreślić, że taka decyzja może zostać wydana w stosunku do matki, ojca lub obojga rodziców.

Czym różni się pozbawienie praw rodzicielskich od ich ograniczenia?

Pojęcia ograniczenia i pozbawienia władzy rodzicielskiej często są z sobą mylone. Rodzic, który ma ograniczone prawa rodzicielskie wciąż może – w ustalonym przez sąd zakresie – decydować o niektórych sprawach dziecka. Zwykle konieczne jest wtedy porozumienie z drugim rodzicem. Natomiast pozbawienie praw rodzicielskich całkowicie wyłącza jakąkolwiek władzę takiej osoby nad małoletnim. Warto w tym przypadku pamiętać, że taka decyzja nie ma charakteru penalnego (nie jest karą), a jej głównym celem jest ochrona dobra dziecka.

Jakie są konsekwencje pozbawienia władzy rodzicielskiej?

Wiele osób, przed którymi stoi widmo utraty praw rodzicielskich, zastanawia się, jakie będą skutki takiej decyzji. Konsekwencje dotyczą przede wszystkim odebraniu możliwości decydowania o wszystkich sprawach z życia dziecka – od taki istotnych, jak edukacja, rozporządzenie majątkiem, miejsce pobytu czy zdrowie, aż po mniej ważne, jak wyjazd na wakacje czy kontakty ze znajomymi.

Trzeba jednak podkreślić, że wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej nie powinien być utożsamiany z wyłączeniem obowiązków wobec osoby małoletniej. Rodzic nadal będzie mógł odwiedzać i utrzymywać kontakt z dzieckiem, jeśli sąd uzna, że jest to dla niego dobre. Ważna jest również kwestia obowiązku alimentacyjnego.

Osoba pozbawiona praw rodzicielskich nadal będzie zobowiązana do płacenia alimentów na rzecz dziecka. Obowiązek alimentacyjny jest niezależny od władzy rodzicielskiej oraz od tego, czy rodzic ma kontakt z dzieckiem, czy też nie. Sąd, który orzeka pozbawienie praw rodzicielskich, może również zdecydować o wysokości alimentów. Będzie ona zależna od sytuacji finansowej rodzica i potrzeb dziecka.

Kto może złożyć wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej?

Wniosek, który rozpoczyna postępowanie sądowe, może zostać złożony przez matkę lub ojca dziecka, a także z urzędu – w sytuacji, w której sąd otrzymał odpowiednie zawiadomienie z opisem sytuacji opiekuńczo-wychowawczej dziecka od innego organu, np. policji czy szkoły.

Wspomniane zawiadomienie może zostać również przekazane przez sąsiadów, dziadków i inne osoby trzecie. Musi jednak zawierać szczegółowe informacje dotyczące sytuacji rodziny oraz konkretne dowody na to, że postawa rodziców wymaga korekty dla dobra osoby małoletniej. Warto pamiętać, że po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności sprawa o pozbawienie władzy rodzicielskiej zostanie umorzona.

Bez względu na to, kto jest wnioskodawcą o pozbawienie praw rodzicielskich, w składanym dokumencie, oprócz odpowiednich żądań, musi przedstawić dowody w sprawie oraz umotywować wniosek. Pismo składa się do sądu rodzinnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby małoletniej. Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej powinien mieć także załączony odpis aktu urodzenia dziecka. Ponadto trzeba pamiętać o opłacie sądowej w wysokości 100 zł.

Czego można spodziewać się podczas rozprawy o pozbawienie władzy rodzicielskiej?

W trakcie sprawy sąd będzie przeprowadzał postępowanie dowodowe, które ma na celu ustalenie, czy pozbawienie władzy rodzicielskiej jest konieczne dla ochrony dobra dziecka. Osoby składające wniosek, będą musiały przedstawić dowody potwierdzające, że zachowanie rodzica jest szkodliwe dla osoby małoletniej.

Podczas postępowania sąd może wezwać na przesłuchanie rodzica, dziecko, a także inne osoby, które mogą posiadać ważne informacje na temat sytuacji danej rodziny. Wymiar sprawiedliwości będzie również konsultował się ze specjalistami, takimi jak psycholog, pedagog i lekarz, by ustalić, czy pozbawienie praw rodzicielskich jest w danym przypadku konieczne.

Na rozprawie rodzic ma możliwość przedstawienia swojej wersji zdarzeń, złożenia dowodów, przedstawienie argumentów przemawiających za tym, aby odrzucić wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej. Jeśli jednak sąd uzna, że pozbawienie władzy rodzicielskiej jest konieczne, rodzic straci prawo do decydowania o ważnych sprawach, dotyczących dziecka.

Jakie działania może pojąć rodzic, który utracił władzę rodzicielską?

Rodzice, którzy zostali pozbawieni praw rodzicielskich, mają prawo do odwołania się od decyzji sądu. Jednak zanim to zrobią, powinni podjąć działania, zmierzające do poprawy swojego zachowania i sytuacji życiowej. Może to dotyczyć leczenia uzależnienia, terapii rodzinnej czy szkoleń związanych z opieką nad dzieckiem. Sąd weźmie pod uwagę takie działania przy ponownym rozpatrywaniu sprawy. Ważne jest również wsparcie doświadczonego, wyspecjalizowanego prawnika, który pomoże na każdym etapie postępowania, związanego z pozbawieniem władzy rodzicielskiej.