Rozwiązanie stosunku pracy zawsze musi być uzasadnione. Niedopuszczalne jest zwalnianie pracowników bez żadnych podstaw, jedynie na podstawie arbitralnej decyzji pracodawcy. Jednak niekiedy zdarza się, że pracownik swoim postępowaniem daje podstawy do tego, aby zwolnić go natychmiast, bez zachowania jakichkolwiek okresów wypowiedzenia – a więc dyscyplinarnie. Na czym polega zwolnienie dyscyplinarne i kiedy można je zastosować? Odpowiedź na to pytanie powinien poznać każdy pracodawca i pracownik.
Na czym polega dyscyplinarne zwolnienie z pracy?
W pierwszej kolejności warto zaznaczyć, że dyscyplinarne zwolnienie z pracy jest określeniem potocznym. Kodeks pracy posługuje się terminem „rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika”. Ze zwolnieniem dyscyplinarnym można mówić jedynie na gruncie niektórych przepisów szczególnych, dotyczących przykładowo stosunku pracy nauczycieli. Bez względu jednak na terminologię chodzi o to samo: zwolnienie dyscyplinarne oznacza natychmiastowe rozwiązanie stosunku pracy, bez zastosowania okresów wypowiedzenia czy innych mechanizmów ochronnych, związanych np. ze zbliżającym się wiekiem emerytalnym.
Zwolnienie dyscyplinarne – kiedy jest dopuszczalne?
Rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia może także pracownik. Zawsze jednak trzeba ściśle przestrzegać przepisów prawa. Zwolnienie dyscyplinarne i jego powody wynikają przede wszystkim z Kodeksu pracy – możliwe jest jedynie w ściśle określonych przez prawo przypadkach. Kodeks pracy stanowi, że pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie: ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych; popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem; zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Wskazany katalog ma charakter zamknięty. Oznacza to, że zwolnienie dyscyplinarne nie może zostać zastosowane z żadnego innego powodu. Z drugiej jednak strony nie ma wątpliwości, że podstawy zwolnienia dyscyplinarnego ustawodawca unormował w sposób pozwalający na przeprowadzenie dość szerokich i zróżnicowanych ocen. Zwłaszcza „ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych” pozwala na zastosowanie tej przesłanki zwolnienia dyscyplinarnego w różnych stanach faktycznych.
Kodeks pracy stanowi, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika nie może nastąpić po upływie jednego miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy. Innymi słowy: określone zdarzenie może stanowić podstawę zwolnienia dyscyplinarnego tylko przez miesiąc, licząc od czasu, gdy pracodawca dowiedział się o tym zdarzeniu. Po tym czasie uprawnienie pracodawcy wygasa.
Zwolnienie dyscyplinarne bez winy pracownika
Kodeks pracy przewiduje także okoliczności, na podstawie których pracodawca ma prawo rozwiązać umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia również bez winy pracownika. Chodzi tu zwłaszcza o usprawiedliwioną nieobecność w pracy, zarówno z powodu choroby, jak i z innych przyczyn. Jak chodzi o chorobę, kluczowe znaczenie ma okres zatrudnienia u danego pracodawcy. Jeżeli wynosi on mniej, niż sześć miesięcy, nawet trzymiesięczne zwolnienie lekarskie pozwala na zwolnienie pracownika.
W przypadku, gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy dłużej, niż sześć miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową, rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia może nastąpić, gdy zatrudnienie trwało dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze trzy miesiące. Jednocześnie zasad tych nigdy nie stosuje się do nieobecności w pracy z powodu opieki nad dziećmi.
Konsekwencje zwolnienia dyscyplinarnego
Jeśli chodzi o omawiane zwolnienie dyscyplinarne, warto wspomnieć, iż konsekwencje takiego zdarzenia są bardzo poważne – stawia ono pracownika w trudnej sytuacji. Przede wszystkim od razu traci on wszelkie uprawnienia związane ze stosunkiem pracy, w tym dotyczące ubezpieczeń społecznych. Zwolnienie dyscyplinarne znacznie utrudnia, a niekiedy wręcz uniemożliwia, otrzymanie zasiłku dla bezrobotnych. Fakt zwolnienia dyscyplinarnego zawsze pozostaje w świadectwie pracy. Z tego względu może on negatywnie rzutować na szanse zatrudnienia u innego pracodawcy.
Dlatego, jeżeli pracownik uważa, że dyscyplinarne zwolnienie z pracy nastąpiło w sposób nieuzasadniony, powinien walczyć o swoje prawa. Najlepszym sposobem jest odwołanie się do sądu pracy, który ma prawo przywrócić pracownika na zajmowane przez niego stanowisko oraz zasądzić na jego rzecz odpowiednie odszkodowanie. Oprócz wymiernych korzyści finansowych, wygrana przed sądem korzystnie wpływa na dalszą karierę zawodową pracownika.