Osoba, która kończy swoją pracę w firmie, często oczekuje na odprawę. Jednak nie zawsze będzie do niej uprawniona z punktu widzenia obowiązujących przepisów. W tym artykule przedstawiamy kluczowe kwestie, pozwalające określić, kiedy zwalnianemu pracownikowi przysługuje odprawa, co wpływa na jej wysokość oraz w jakich sytuacjach prawo do otrzymania dodatkowych pieniędzy przy rozwiązaniu umowy nie przysługuje.
Odprawa dla zwolnionego pracownika – definicja i podstawa prawna
Zgodnie z Ustawą o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (popularnie nazywaną ustawą o zwolnieniach grupowych) z 2003 roku, odprawa dla zwolnionego pracownika to jednorazowe świadczenie pieniężne, które przysługuje mu w przypadku rozwiązania umowy o pracę z winy pracodawcy. Ma ono na celu częściowe zrekompensowanie strat wynikłych z utraty zatrudnienia lub braku możliwości zarobkowania.
Komu przysługuje prawo do odprawy?
Przy ustalaniu prawa do tego rodzaju świadczenia pod uwagę brane są 2 kluczowe czynniki:
- rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn niezależnych od pracownika,
- liczba osób zatrudnionych w zakładzie pracy.
Przytoczone wyżej przepisy ustawy stosuje się wyłącznie w przypadku firm zatrudniających minimum 20 osób. Warunkiem otrzymania pieniędzy jest otrzymanie wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę lub rozwiązanie umowy za porozumieniem stron, jeżeli zwolnienie obejmuje co najmniej:
- 10 pracowników w firmie zatrudniającej mniej niż 100 osób,
- 10% pracowników, jeśli przedsiębiorstw zatrudnia co najmniej 100, ale mniej niż 300 osób,
- 30 pracowników w przedsiębiorstwach zatrudniających 300 lub więcej osób.
Najczęstsze przyczyny przyznawania odpraw zwalnianym pracownikom to m.in.: reorganizacja zakładu pracy, likwidacja stanowiska pracy, a także inne przesłanki organizacyjne i ekonomiczne. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż prawo do odprawy ma również ten pracownik, który jako jedyny został zwolniony z zakładu pracy, a więc nie podlegał procedurze zwolnień grupowych – oczywiście pod warunkiem zatrudniania przez pracodawcę minimum 20 osób.
Odprawa przy rozwiązaniu umowy za porozumieniem stron
Prawo do uzyskania rekompensaty za rozwiązanie stosunku pracy może przysługiwać również osobie zwalnianej na mocy porozumienia stron. W takiej sytuacji musi ona jednak wykazać, że taką formę zakończenia umowy zainicjował pracodawca. Odprawa dla pracownika może również przysługiwać w sytuacji, gdy pracodawca wręczył mu wypowiedzenie zmieniające warunki zatrudnienia, na które osoba zatrudniona nie wyraziła zgody i w efekcie tego rozwiązany został stosunek pracy.
Wysokość odprawy dla zwalnianego pracownika i termin jej płatności
Warunki przyznawania rekompensaty w przypadku rozwiązania umowy o pracę uregulowane w Ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, określają m.in. wysokość odprawy dla zwalnianego pracownika oraz termin jej wypłacania. Z punktu widzenia prawa na wysokość otrzymywanej kwoty istotnie wpływa staż pracy w danej firmie. Kwestie te uregulowane zostały w art. 8 ustawy, zgodnie z którym, zwalnianej osobie przysługuje równowartość:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia w przypadku gdy zatrudniony pracował u pracodawcy mniej niż 2 lata,
- dwumiesięcznego wynagrodzenia w sytuacji, gdy stosunek pracy trwał od 2 do 8 lat,
- trzymiesięcznego wynagrodzenia, w przypadku stosunku pracy trwającego ponad 8 lat.
Przy obliczaniu wysokości świadczenia dla zwolnionej osoby uwzględnia się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Maksymalna wartość takiej rekompensaty nie może przekraczać 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego na dzień rozwiązania stosunku pracy ze zwalnianym.
Niezależnie do tego, jak długo zatrudniona była osoba, której należy się świadczenie za rozwiązanie umowy, przepisy zobowiązują pracodawcę do wypłaty środków pieniężnych najpóźniej z upływem ostatniego dnia trwania stosunku pracy, zgodnie z wewnętrznymi zasadami przekazywania wynagrodzenia, obowiązującymi w danym przedsiębiorstwie.
W jakiej sytuacji nie przysługuje prawo do odprawy?
Wiedząc już, co wpływa na wysokość odprawy i kto ma prawo do takiego świadczenia, warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną istotną kwestię. Mowa o okolicznościach, w których taka rekompensata nie przysługuje – jest ich całkiem sporo. Przede wszystkim pieniądze nie należą się pracownikom zwalnianym z firm, które zatrudniają mniej niż 20 osób. Podobnie w sytuacji, gdy rozwiązanie stosunku pracy nie spełnia wymogów zwolnienia grupowego lub nie jest wyłącznie inicjatywą pracodawcy. Oczywisty jest również brak prawa do rekompensaty w przypadku, gdy to pracownik wypowiada umowę o pracę lub gdy jest on zatrudniony na umowę o dzieło, lub umowę zlecenia. Dodatkowego świadczenia nie otrzyma również osoba, której stosunek pracy ustał na skutek rozwiązania umowy z upływem czasu, na który została ona zawarta.