Przedsiębiorca prowadzący własny biznes i zatrudniający pracowników mają prawo liczyć na ich lojalność. Jednym z jej przejawów jest niepodejmowanie działalności konkurencyjnej w stosunku do tej, jaką wykonuje pracodawca. Zakaz konkurencji wynika, w pewnym zakresie, z samej umowy o pracę, jednak może także przybrać postać odrębnego kontraktu między pracodawcą a pracownikiem. Co warto wiedzieć o tym rozwiązaniu? Warto, aby jego szczegóły poznał każdy pracodawca i pracownik. Zwłaszcza w obecnych czasach.
Zakaz konkurencji – co to jest?
Zakaz konkurencji w umowie o pracę został uregulowany w Kodeksie pracy. Zgodnie z jego przepisami w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Jest to definicja zakazu konkurencji, którą powinien brać pod uwagę każdy pracodawca a pracownik stający przed problemem, jakim jest zawarcie umowy o zakazie konkurencji.
Warto podkreślić, że sądy w swoim orzecznictwie niekiedy wskazują, że zakaz konkurencji wynika z samej istoty stosunku pracy: pracodawca nie powinien działać w sposób konkurencyjny do swojego pracodawcy, gdyż byłby to przykład nielojalności. Czasami wchodzi jeszcze w grę nieuprawnione wykorzystywanie zasobów pracodawcy, np. jego kontaktów handlowych bądź zgromadzonych baz klientów. Tym samym każdy pracownik powinien być niezwykle ostrożny przy sięganiu po takie informacje. Nigdy zaś nie powinien ich wykorzystywać bez wyraźnej zgody pracodawcy. W przeciwnym razie naraża się na problemy.
Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Zakaz konkurencji w umowie o pracę nie musi obejmować tylko czasu obowiązywania samej umowy. Kodeks pracy przewiduje także jej przedłużenie na późniejszy czas, ale może się to wydarzyć tylko w jasno określonych okolicznościach. Zgodnie z przepisami chodzi tu o sytuacje, gdy pracownik ma dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Wówczas dopuszczalne jest zawarcie umowy o pracę po ustaniu stosunku pracy. Na czym ona polega?
W kontrakcie tym trzeba jednoznacznie wskazać okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy. W związku z tym z zakazem konkurencji po ustaniu stosunku pracy zawsze wiąże się prawo pracownika do odszkodowania. Jego wysokość należy ustalić w treści tej umowy. Odszkodowanie to nie może być niższe niż 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Jednocześnie odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach. Wypłata odszkodowania zawsze jest warunkiem obowiązywania zakazu konkurencji. Jeżeli pieniądze nie zostaną wypłacone, to zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy po prostu nie będzie obowiązywał.
Czego nie wolno pracownikowi?
Zakaz konkurencji – zarówno w ramach stosunku pracy, jak i po jego ustaniu – odnosi się do wszelkich form zatrudnienia oraz świadczenia usług. Tym samym pracownik nie ma prawa podjąć działalności konkurencyjnej na mocy umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej (np. zlecenia czy o dzieło) oraz własnej działalności gospodarczej. Jak przedstawia się zakaz konkurencji a wypowiedzenie umowy o pracę? Otóż jeżeli pracownik narusza zakaz konkurencji w czasie trwania stosunku pracy, powinien liczyć się z rozwiązaniem stosunku pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia. Innymi słowy: pracodawca ma prawo zwolnić pracownika naruszającego zakaz konkurencji bez zachowania okresu wypowiedzenia.
W okresie obowiązywania zakazu konkurencji pracownikowi nie wolno podejmować żadnej działalności pokrywającej się z tą, którą wykonuje pracodawca. Oczywiście w realiach konkretnego przypadku ocena czy zakaz konkurencji został naruszony, może okazać się trudna – zwłaszcza gdy pracodawca prowadzi działalność na dużą skalę bądź w kilku różnych branżach. Wtedy bardzo łatwo wejść pracownikowi w obszar działalności pracodawcy.
Konsekwencje naruszenia zakazu konkurencji
Zakaz konkurencji w umowie o pracę nie jest tylko zapisem na papierze. Skutki jego naruszenia mogą być bardzo poważne. Obok wspomnianego już dyscyplinarnego zwolnienia, pracodawca ma prawo domagać się od pracownika naruszającego zakaz konkurencji wypłaty odszkodowania oraz zaprzestania prowadzenia działalności konkurencyjnej. Taka sprawa, gdy pracownik sam nie wykona zgłaszanych w stosunku do niego roszczeń, może skończyć się nawet w sądzie. Trzeba o tym pamiętać, kalkulując ewentualną strategię postępowania.
Niekiedy analogiczne roszczenia ma prawo wysunąć pracodawca pracownika, z którym nie podpisano umowy o zakazie konkurencji. Wynika to z ogólnych przepisów Kodeksu pracy, które obligują pracownika m.in. do dbania o dobro zakładu pracy bądź ochrony jego interesów. Dlatego zawsze zatrudnieni powinni z ostrożnością podchodzić do podejmowania innej działalności zawodowej.