W cyklu życia wielu przedsiębiorstw przychodzi w końcu moment, w którym właściciele muszą zdecydować o przekazaniu swojego biznesu kolejnym pokoleniom. Taki transfer władzy, majątku, wiedzy oraz odpowiedzialności to sukcesja. Z powodu złożoności oraz czasochłonności może być ona trudnym procesem zarówno dla założyciela firmy, jak i dla przyszłego sukcesora. Dlatego jak najwcześniej warto zająć się planowaniem takiego procesu. Wyjaśniamy, czym dokładnie jest sukcesja w firmie rodzinnej, jaka jest jej definicja oraz na co zwrócić uwagę, by z powodzeniem powierzyć przedsiębiorstwo w ręce odpowiednich następców.
Co to jest sukcesja i na czym polega taki proces w firmie?
Przekazywanie władzy i odpowiedzialności za zarządzanie firmą z jednej osoby lub grupy osób na kolejną to sukcesja. Definicja ta jednak nie jest idealna. Pod tym pojęciem powinien kryć się również cały proces planowania przyszłości firmy. Odpowiednie przygotowanie sukcesji może pomóc przedsiębiorstwu w dostosowaniu się do zmieniających się trendów rynkowych oraz osiągnięciu długoterminowych celów biznesowych. Jest to niezwykle istotny aspekt zarządzania firmą, który ma na celu zapewnienie kontynuacji działalności po odejściu założyciela lub kierownictwa.
Sukcesja w firmie rodzinnej dotyczy zazwyczaj wielu interesów i stron, co wymaga specjalistycznej wiedzy z różnych dziedzin, takich jak: prawo, podatki, finanse, zarządzanie, czy nawet psychologia. Dlatego proces ten jest najczęściej wieloetapowy i wymaga strategicznego planowania oraz odpowiedniej organizacji. Osoba, która otrzymuje pełne prawo do rozporządzania przedsiębiorstwem po śmierci właściciela, jest nazywana sukcesorem.
Kto może zostać sukcesorem w biznesie?
Na początku warto zaznaczyć, że często mylone pojęcia: sukcesora i zarządcy sukcesyjnego, nie są tożsame. Pierwsze z wymienionych dotyczy osób, które staną się nowymi, pełnoprawnymi właścicielami danego biznesu i będą decydować o jego losach. Natomiast zarządza sukcesyjny to – jak mówi ogólna definicja – osoba mająca za zadanie poprowadzenia firmy do czasu załatwienia wszystkich formalności przez spadkobierców.
Trzeba zauważyć, że sukcesja w firmie rodzinnej zazwyczaj dotyczy przekazania kontroli nad biznesem dzieciom właścicieli, ale nie tylko członkowie rodziny mogą zostać sukcesorami. Taką funkcję może pełnić również osoba niespokrewniona z przedsiębiorcą. Decyzja o wyborze sukcesora zależy od indywidualnych potrzeb i okoliczności w danej firmie.
Osoba spoza rodziny może zostać sukcesorem, jeśli ma odpowiednie kompetencje i umiejętności niezbędne do prowadzenia konkretnego biznesu. W takim przypadku ważne jest, aby przed rozpoczęciem procesu sukcesji, osoba ta zdobyła doświadczenie w branży i zrozumiała specyfikę działalności danego przedsiębiorstwa. Tutaj warto zaznaczyć, że przekazanie władzy oraz odpowiedzialności członkowi rodziny może być korzystniejsze, ponieważ osoba ta często zna historię i wartości firmy, a także ma doświadczenie w branży.
Kiedy warto rozpocząć sukcesję w firmie rodzinnej?
Takie pytanie często zadają sobie przedsiębiorcy, którzy chcą przekazać swój biznes dzieciom. Sukcesja, wbrew temu, co mówi jej definicja, nie może zostać przeprowadzona z dnia na dzień. Jak wspominaliśmy, proces wdrażania się w dany biznes i poznawania jego specyfiki nieraz trwa wiele lat. Dlatego, jeśli to możliwe, planowanie sukcesji warto rozpocząć z przynajmniej kilkuletnim wyprzedzeniem. Pierwszym krokiem powinno być wyłonienie potencjalnych kandydatów wewnątrz firmy (np. zatrudnionych członków rodziny) lub rozpoczęcie poszukiwań zewnętrznego menedżera o odpowiednich kwalifikacjach.
Gdy właściwa osoba zostanie znaleziona, niezbędne będzie zapoznanie się przez sukcesora z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa od podszewki. Warto umożliwić mu pracę blisko właściciela oraz stopniowe przejmowanie obowiązków, tak aby cały proces nie zachodził gwałtownie. To pozwoli uniknąć m.in. przestojów w funkcjonowaniu firmy.
O czym pamiętać, planując sukcesję w biznesie?
Wszystkie firmy w Polsce, które są zarejestrowane w CEIDG, mogą skorzystać ze wspomnianego już zarządcy sukcesyjnego. Procedury w tym zakresie zostały znacznie uproszczone poprzez wprowadzenie w 2018 roku Ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Dzięki zastosowaniu tego rozwiązania następcy zyskują czas na podjęcie decyzji, czy chcą kontynuować dziedziczoną działalność gospodarczą na własny rachunek, sprzedać przedsiębiorstwo, czy zakończyć jego funkcjonowanie.
Sukcesja poprzez ustanowienie zarządcy może wiązać się z szeregiem korzyści. Przede wszystkim, zapewnia to płynność działania firmy i umożliwia natychmiastowe przejęcie kontroli nad nią, bez konieczności spełniania szeregu formalności. Ponadto, za pośrednictwem zarządcy możliwe jest utrzymanie umów z pracownikami, ciągłość realizacji kontraktów oraz zdolność do korzystania z koncesji i zezwoleń. Zarządca sprawuje swoją funkcję do czasu wyjaśnienia kwestii dziedziczenia, a maksymalny okres pełnienia tej funkcji wynosi zwykle dwa lata (choć w szczególnych przypadkach może zostać wydłużony).
Jeśli planowana jest sukcesja w firmie rodzinnej, warto odpowiednio wcześniej poszukać wsparcia specjalistów, którzy zajmują się tego typu procesami. Pomogą oni we wszystkich formalnościach, dzięki czemu skutecznie zostaną zabezpieczone interesy poszczególnych stron, a sukcesor zyska zdecydowanie łatwiejszy start.