Odstąpienie od umowy – szczegóły
Istniejący stosunek zobowiązaniowy, łączący nas z drugą stroną umowy, po pewnym czasie z wielu przyczyn przestaje być dla nas satysfakcjonujący. Wówczas priorytetem staje się dla nas jego zakończenie. Na gruncie przepisów prawa istnieje kilka znacznie różniących się od siebie możliwości, w jaki zainteresowany podmiot może to uczynić. Jest to:
- wypowiedzenie umowy
- odstąpienie od umowy
- rozwiązanie umowy za porozumieniem stron
Główne różnice dotyczą przede wszystkim tego, czy do wywołania skutków prawnych wystarczające jest złożenie oświadczenia woli tylko przez jedną stronę umowy lub też konieczne jest współdziałanie obu stron umowy i złożenie takiego oświadczenia każdorazowo przez każdą ze stron. Istotna kwestia dotyczy także skutków prawnych podjęcia określonej czynności prawnej. Zarówno wypowiedzenie jak i rozwiązanie są skuteczne ex nunc, oznacza to tyle, że strony zachowują to, co świadczyły sobie w trakcie obowiązywania umowy. Odstąpienie z kolei wywiera skutek ex tunc, co oznacza, że złożenie takiego oświadczenia woli skutkować będzie przywróceniem sytuacji prawnej i faktycznej sprzed zawarcia umowy.
W tym miejscu w sposób szczegółowy omówione zostanie odstąpienie od umowy, jako sposób zakończenia istniejącego stosunku prawnego najbardziej korzystny dla strony składającej takie oświadczenie, równocześnie będący najbardziej dolegliwą formą ustania stosunku zobowiązaniowego dla drugiej strony umowy.
Jak zostało już wcześniej wskazane do skutecznego ustania umowy, poprzez odstąpienie od umowy, wystarczy złożenie oświadczenia umowy wyłącznie przez jedną stronę. Bez znaczenia pozostaje tutaj więc nastawienie drugiej strony. Skuteczność odstąpienia jest bowiem niezależna od złożenia takiego oświadczenia także przez drugą stronę umowy. W związku z tym jest to bardzo dolegliwa forma ustania stosunku prawnego, w sytuacji, gdy druga strona w ogóle nie jest tym zainteresowana, a najchętniej kontynuowałaby istnienie umowy.
Polski ustawodawca, w związku z istotną dolegliwością dla strony niezainteresowanej zakończeniem stosunku prawnego, przewiduje możliwość złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy wyłącznie w sytuacji, gdy przewiduje to przepis prawa lub zapis umowy.
Umowne odstąpienie od umowy
O umownym odstąpieniu od umowy stanowi art. 395 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, strony w umowie mogą postanowić, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Warunkiem koniecznym ważności takiego postanowienia umownego jest wskazanie terminu, w jakim to oświadczenie może być złożone oraz oznaczenie czy takie uprawnienie przysługuje jednej lub obu stronom. Dodatkowo strony mogą ustalić, że skuteczność takiego oświadczenia uzależniona będzie od zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej (odstępne). Co do zasady jednak odstąpienie od umowy wykonuje się poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia drugiej stronie.
Skutki odstąpienia od umowy również wskazuje ustawodawca. Zgodnie z dyspozycją art. 395 § 2 W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie. Jest to więc przykład działania tego oświadczenie woli ex tunc, to jest z mocą wsteczną.
Ustawowe odstąpienie od umowy
Przykładem na ustawowe prawo odstąpienia od umowy jest art. 492 Kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że jeżeli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym, strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego. Można więc wskazać, że ustawowe odstąpienie od umowy znajdzie zastosowanie w sytuacji zwłoki lub niemożności wykonania określonego zobowiązania wskutek okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi podmiot zobowiązany do świadczenia.
Co więcej polski ustawodawca przewiduje również możliwość odstąpienia od umowy w sytuacji dokonywania czynności prawnej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem. Jest to wyraz troski ustawodawcy o konsumenta, będącego słabszą stroną takiej umowy. Uprawnienie to szczegółowo normuje ustawa o prawach konsumenta (art. 27 i n.). Zgodnie ze wskazanymi przepisami, konsument który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów (z pewnymi wyjątkami). Przepis ten jest istotny zwłaszcza w kontekście coraz częstszego dokonywania czynności prawnych przez Internet. Zakup określonego towaru od przedsiębiorcy w takiej postaci, z mocy prawa, daje nam bowiem możliwość odstąpienia od umowy, bez podawania jakiejkolwiek przyczyny. Przy spełnieniu ustawowych przesłanek przedsiębiorca nie może odmówić uwzględnienia takiego oświadczenia i jest zobowiązany do zwrotu wszystkiego co wcześniej zostało świadczone.
Jak zostało już wskazane, odstąpienie od umowy wywiera bardzo istotny wpływ na naszą sytuację prawną. Skuteczne złożenie takiego oświadczenia powoduje bowiem powrót sytuacji prawnej i faktycznej sprzed zawarcia umowy. Z powodu tak daleko idących skutków warto skorzystać z pomocy doświadczonych prawników naszej Kancelarii, którzy w sposób fachowy i szybki pozwolą na skuteczne złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Pomoc Kancelarii obejmuje zarówno przygotowanie oświadczenie o odstąpieniu od umowy, jak również reprezentowanie strony umowy w postępowaniach sądowych, w sytuacji negowania skuteczności złożonego oświadczenia.
Istnieje również możliwość samodzielnego stworzenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy za pomocą naszego Generatora Pism i Dokumentów. Dzięki temu uzyskają Państwo możliwość stworzenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, które będzie spełniało wszelkie przesłanki konieczne dla jego skuteczności.