Ustrój rozdzielności majątkowej oznacza, że małżonkowie nie posiadają wspólnego majątku, a jedynie majątki osobiste. Podstawą prawną istnienia tego ustroju jest Ustawa z dn. 25 lutego 1964 r.
Ustrój ten może zostać zawarty na skutek dobrowolnej umowy małżonków poświadczonej aktem notarialnym, ale również może zostać wprowadzony przez sąd jako ustrój przymusowy. Ma to miejsce w ściśle określonych przypadkach. Należą do nich:
- Ustanowienie przymusowej rozdzielności majątkowej z ważnych powodów na żądanie jednego z małżonków – Dotyczy sytuacji, w której trwanie małżonków we wspólnocie majątkowej, zagraża dobru rodziny. Takimi powodami mogą by
- nałogi, niegospodarność
- lub też konflikty, w których wyniku współmałżonku utrudnia drugiemu dostęp do ich wspólnego majątku.
- Ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków – Występuje po ubezwłasnowolnieniu jednego ze współmałżonków np. z powodu choroby i trwa do chwili, w której owo ubezwłasnowolnienie dobiega końca.
- Ogłoszenie upadłości jednego z małżonków – Powstaje z dniem rozpoczęcia postępowania upadłościowego i trwa do momentu umorzenia lub zakończenia tegoż postępowania. Wtedy to z automaty następuje ustrój wspólności majątkowej.
- Separacja – Z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o separacji, powstają dwa odrębne majątki osobiste współmałżonków.
Przymusowy ustrój rozdzielności majątkowej kieruje się takimi samymi regułami, co ustrój zawarty na mocy dobrowolnej umowy notarialnej. Warto pamiętać, że jeżeli sąd orzekł o przymusowym rozdziale wspólnego majątku małżonków, w czasie obowiązywania tegoż orzeczenia nie może zostać zawarta dobrowolna umowa wprowadzająca ustrój rozdzielności majątkowej.
Ustrój rozdzielności majątkowej może zostać wprowadzony jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego. Znaczy to, że w ogóle nie dojdzie do powstania wspólności majątkowej pomiędzy współmałżonkami i wszystko co nabyli oni przed, w trakcie i po okresie trwania małżeństwa pozostanie częścią ich osobistego majątku.
Sytuacja nieco bardziej komplikuje się, kiedy wspólność majątkowa obowiązywała chociażby przez niewielki okres czasu. W tym przypadku na majątek osobisty współmałżonków składają się:
- przedmioty majątkowe będące majątkiem osobistym każdego z nich w czasie obowiązywania wspólności,
- udział przypadający każdemu z nich w majątku objętym dotychczas wspólnością (od chwili ustania wspólności ustawowej stosujemy odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych),
- przedmioty majątkowe, w których posiadaniu małżonkowie znaleźli się już po powstaniu rozdzielności majątkowej.
Warto mieć na uwadze, iż po wprowadzeniu ustroju rozdzielności majątkowej, chcą nabyć np. samochód, nie możemy zataić informacji nt. ustroju majątkowego, jaki obowiązuje w naszym związku małżeńskim. Nie można również stosować ustrojów majątkowych wymiennie, bowiem umowa majątkowa obowiązuje nieprzerwanie aż do momentu jej zmiany.
Powstanie ustroju rozdzielności majątkowej nie determinuje ustania wspólności najmu mającego służyć zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych rodziny. Taką wspólność może znieść sąd na żądanie jednego z małżonków.
Ustanowienie przez małżonków ustroju rozdzielności majątkowej pozostaje bez wpływu na dziedziczenie ustawowe.
Pomimo ustanowienia ustroju rozdzielności majątkowej, małżonków obligują przepisy dotyczące przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, prawo do użytkowani mieszkania oraz przedmiotów urządzenia domowego przez oboje współmałżonków i wspólnej odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte na potrzeby rodziny.
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków jest ustrojem majątkowym, będącym rozdzielnością majątkową w trakcie jego trwania, a po jego ustaniu aktualizuje się możliwość wyrównania dorobków. Jako „dorobek” definiuje się faktyczny wzrost wartości majątku małżonka po zawarciu umowy majątkowej. Po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest niższy aniżeli dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków, co ma zniwelować różnicę wartości dorobków. W praktyce, wyrównanie może nastąpić np. poprzez zapłatę określonej kwoty lub też przeniesienie prawa do określonego przedmiotu majątkowego. Przy braku zgody pomiędzy współmałżonkami, orzeczenie w tej sprawie wydaje sąd.
Rozdzielność majątkowa może zostać ustanowiona za pośrednictwem pełnomocnika. Jak nietrudno wywnioskować, tego rodzaju pełnomocnictwo musi posiadać formę aktu notarialnego.
Jedno z małżonków może powoływać się wobec osób trzecich na umowę rozdzielności majątkowej tylko wtedy, kiedy zostały one o istnieniu takiej umowy powiadomione. Jeżeli tak się nie stanie, przyjmuje się, iż w takim przypadku pomiędzy małżonkami obowiązuje wspólność ustawowa.
Jeżeli jedno z małżonków prowadzi działalność gospodarczą, dobrze jest w odpowiednim czasie przemyśleć ustanowienie rozdzielności majątkowej. Przedsiębiorcy znajdujący się w sytuacjach kryzysowych, chcąc ocalić majątek zdobyty w trakcie trwania wspólności ustawowej, wprowadzają w ich małżeństwie rozdzielność majątkową. Niestety, wtedy może już być na to za późno.
Skarga Paulińska – czym jest?
Należy pamiętać o istnieniu skargi paulińskiej, stanowiącej typ powództwa, którego treścią jest żądanie uznania danej czynności prawnej za bezskuteczną w relacji do wierzyciela, którego sytuacja pogorszyła się na skutek tej czynności.
Ustanawiając rozdzielność majątkową będziemy zobligowani do uiszczenia u notariusza taksy notarialnej w maksymalnej wysokości 400 zł, jednak w praktyce może to być kwota nawet o połowę niższa. Pamiętajmy też o dodaniu do taksy notarialnej podatku VAT i kosztów wypisów.