Składając pozew rozwodowy można odstąpić od oczekiwania rozwodu z orzeczeniem o winie. W przeciwnym wypadku sąd musi określić kto jest winny trwałego i zupełnego rozpadu pożycia stron. Sprawę znacznie ułatwi przyznanie się jednego ze współmałżonków lub też ich obojga do ponoszenia owej winy.
O tym, że rozpad pożycia jest trwały i zupełny, można mówić tylko wtedy, gdy małżonków nie łączą więzi: duchowa, fizyczna oraz gospodarcza, a powrót tychże związków nie jest możliwy. Jeżeli sąd uzna taki fakt za zaistniały, orzeka rozwód, często orzekając winę jednej ze stron. Której?
Sąd orzekając rozwód ma trzy wyjścia, orzec, że oboje małżonkowie są częściowo winni trwałemu i zupełnemu rozpadowi ich pożycia, owemu jest winien tylko jeden z małżonków lub też, że żadne z nich nie ponosi winy. Do orzeczenia winy jednego z małżonków konieczne jest udowodnienie mu czynności, które naruszają prawa lub obowiązki życia małżeńskiego. Bezapelacyjnie za takie czynności można uznać:
- groźbę,
- odmowę współżycia,
- porzucenie małżonka bez jakiejkolwiek przyczyny,
- alkoholizm lub inne nałogi,
- agresję,
- zdradę.
Ostatnia z wymienionych – zdrada już od dawna jest jedną z najczęstszych przyczyn rozwodów. Warto pamiętać, że jeżeli przyczyna złożenia pozwu rozwodowego była inna, a jeden ze współmałżonków wdał się w związek pozamałżeński w czasie trwania tegoż małżeństwa, ale w trakcie postępowania rozwodowego lub nawet przed jego rozpoczęciem, ale po wystąpieniu trwałego i zupełnego rozpadu pożycia małżeńskiego – nie ponosi on winy za ów rozpad.
Jeżeli obie strony postępowania złożą zgodne oświadczenia w tej kwestii, sąd może orzec rozwód, nie orzekając o winie żadnego ze współmałżonków. Warto pamiętać, że zgoda obu współmałżonków na orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie musi istnieć w chwili orzekania tegoż. Jeżeli w trakcie trwania postępowania rozwodowego strony zgodnie złożą takowe oświadczenie, ale w dalszej jego części jedno ze współmałżonków zechce oświadczenie wycofać – może to zrobić przed ogłoszeniem wyroku. Wyroki rozwodowe bez orzekania winy bardzo często zapadają, gdy jeden ze współmałżonków cierpi na chorobę psychiczną. Wtedy to ustalenie faktycznej winy, którejś ze stron jest bardzo trudne, a czasem wręcz niewykonalne.
Od orzekania o winie bardzo często odstępuje się również ze względu na niechęć do wywlekania na światło dzienne często bardzo intymnych szczegółów dotyczących pożycia stron oraz z chęci szybszego uzyskania rozwodu – rzadko kiedy drugi współmałżonek bez problemu godzi się na orzeczenie rozwodu z jego winy, czym przedłuża postępowanie.
Ustalenie winy w toku procesu rozwodowego może być bardzo istotne. Ma bowiem znaczenie dla orzeczenia obowiązku alimentacyjnego wobec współmałżonka), jeżeli małżonek nie zostanie uznany winnym trwałego i zupełnego rozpadu pożycia, a jego sytuacja materialna przedstawia się niekorzystnie, może on żądać alimentów mających zaspokoić jego podstawowe potrzeby) lub też wspólnych, nieletnich i/lub uczących się dzieci stron. Orzeczenie o winie może także skutkować postanowieniem dotyczącym ustalenia władzy rodzicielskiej nad dziećmi stron lub eksmisji jednego ze współmałżonków.